Đêm vinh danh nghệ thuật Đờn ca tài tử

dự buổi lễ có Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng, nguyên Phó chủ toạ nước Trương Mỹ Hoa, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam, chủ tịch UBNWTTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân, bí thơ Thành ủy TP.HCM Lê Thanh Hải cùng nhiều lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Trung ương, bộ ngành chức năng, TP.HCM, hơn 2 tỉnh thành phía Nam, các nghệ sĩ, nghệ nhân cùng đông đảo người dân. Ngoại giả còn có các quan chức đại diện các nước, các tổ chức quốc tế và bà Katherine Muller Marin - Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam. Bà Katherine Muller Marin cùng Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Hoàng Tuấn Anh trao Bằng chứng nhận của UNESCO cho đại diện 21 tỉnh, thành phía Nam Do đây là lần đầu tiên một loại hình văn hóa nghệ thuật ở phía Nam nước ta được vinh danh nên chương trình lễ đón nhận được ban tổ chức lên kế hoạch thực hành rất công phu với nhiều hoạt động đặc sắc của nghệ thuật đờn ca a ma tơ. Tái tạo sinh động và đầy tinh tế những không gian của đờn ca a ma tơ nguyên gốc. Có thể nói, với đờn ca a ma tơ, dù sang nhiều đổi thay thăng trầm của lịch sử nhưng loại hình âm nhạc mang đậm dấu ấn dân gian này vẫn luôn được lưu giữ và phát triển theo cùng nhịp sống của thời đại mà không làm mất đi những nét tinh túy riêng, vẫn đủ sức lan tỏa và quyến rũ nhiều thế hệ người chơi và người thưởng thức. Được xuất nguồn từ những lưu dân vùng Ngũ Quảng trước nhất theo lệnh chúa Nguyễn vào khai khẩn vùng đất phương Nam. Trong số họ, có nhiều người vốn là giáo phường nhạc lễ của triều đình Huế. Sau những giờ lao động nhọc mệt, họ ôm đàn tìm đến nhau, cùng tấu lên những khúc nhạc như là một hình thức để thư giãn. Những nhạc cụ thường dùng trong đờn ca tài tử gồm đàn kìm, đàn cò, đàn tranh và độc huyền (còn gọi là tứ tuyệt). “Đờn ca a ma tơ” ra đời từ đó và theo thời gian đã trở nên món đặc sản của miền Tây Nam bộ. Người được coi là “ông tổ” của đờn ca tài tử là nghệ nhân Nguyễn Quang Đại (Ba Đợi) - một nhạc quan của triều đình Huế. Vào nửa cuối thế kỷ 19, hưởng ứng phong trào Cần Vương, ông vào Nam truyền dạy nhạc lễ và nhạc a ma tơ. Người khai sáng ra loại hình đờn ca tài tử này trong quá trình lang thang khắp vùng Gia Định và các vùng phụ cận (Đồng Nai, Bình Dương, Chợ Lớn, Cần Giuộc, Cần Đước, Long An...). Đã truyền dạy lại cho nhiều người dân bản xứ ham mê ca hát. Ở đâu ông cũng có những học sinh xuất sắc và con số này lên đến hàng trăm người. Bên cạnh việc truyền dạy và biểu diễn nhạc khí, Nguyễn Quang Đại còn sáng tác, phóng tác rất nhiều bài bản. Ông cùng với các học trò hệ thống hơi điệu bài bản a ma tơ thành 4 điệu: Bắc, Nam, Hạ, Oán (20 bản tổ), cải biên nhạc cung đình, sáng tạo nên nhạc lễ Nam bộ. Ông là chủ soái nhóm nhạc miền Đông trong khi các nhóm nhạc ở miền Tây do ông Kinh lịch Trần Quang Quờn thống lĩnh đã cùng làm cho loại hình đờn ca tài tử ngày càng phong phú, xứng đáng là “đặc sản” và là niềm tự hào của người dân vùng sông nước Nam bộ... Sau này, hai loại hình đờn ca a ma tơ Đông-Tây Nam bộ đã được một số người phối lẫn nhau, tạo nên đờn ca a ma tơ chuyên nghiệp ngày bữa nay. Bà Katherine Muller Marin phát biểu: “Môn nghệ thuật này đưa con người đến gần nhau hơn. Phản ứng tâm can tình cảm với họ, Gợi lên cuộc sống miền sông nước Đồng bằng Sông Cửu Long. Phản chiếu tâm can tình cảm của họ, cũng như sự chuyên cần, lòng dũng mãnh và khí phách của người dân nơi đây. Tôi ước mình lớn lên trên vùng đất Nam bộ để được đắm mình trong những điệu hát, câu hò thắm đậm tình cảm như Dạ cổ hoài lang của cố nghệ sĩ Cao Văn Lầu hay những cung bạc đầy xúc cảm của những nhạc cụ đa dạng và độc đáo này…”. Tại buổi lễ vinh danh, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng thay mặt Chính phủ Việt Nam gửi lời cám ơn đến tổ chức UNESCO cùng đại biểu các nhà nước đã có nhiều đóng góp trong việc suy tôn đờn ca tài tử trở nên Di sản văn hóa phi vật thể. Thủ tướng cho biết nghệ thuật Đờn ca a ma tơ Nam bộ không chỉ có vai trò đặc biệt trong đời sống văn hóa ý thức của người dân Nam bộ mà còn góp phần quan yếu làm phong phú đời sống văn hóa ý thức của cả dân tộc Việt Nam. Nghệ thuật Đờn ca a ma tơ Nam bộ là gạch nối giữa văn hóa bác học và văn hóa dân gian, giữa nghệ thuật truyền thống từ nghìn xưa với nghệ thuật của tương lai và đã góp phần tạo nên sự giao lưu cấp thiết, đa dạng của văn hóa dân tộc và văn hóa nhân loại. Việc UNESCO vinh danh nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam bộ là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại thể hiện sự trân trọng của quốc tế đối với loại hình nghệ thuật đặc sắc này của Việt Nam. Đây không chỉ là niềm kiêu hãnh của đồng bào Nam bộ, của người Việt Nam chúng ta mà còn góp phần thiết thực vào việc gìn giữ sự đa dạng các tả văn hóa trong kho tàng văn hóa thế giới. Đồng thời cũng là một minh chứng sống động về sinh khí, sức lan tỏa của văn hóa truyền thống Việt Nam trong dòng chảy hội nhập của văn hóa thế giới; làm cho bạn bè quốc tế hiểu nhiều hơn với sự ái mộ về một vùng đất không chỉ dũng mãnh kiên cường trong chiến đấu giành độc lập dân tộc mà còn là một vùng quê trù phú - lúa thơm trái ngọt, một vùng sông nước mênh mang luôn đồng vọng tiếng đờn lời ca sâu nặng nghĩa tình. Tháng 8-2010, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo UBND TP Hồ Chí Minh, Viện Âm nhạc Việt Nam và 21 tỉnh, thành khu vực Nam tiến hành công tác kiểm kê lập hồ sơ “Đờn ca tài tử Nam bộ, Việt Nam” trình UNESCO coi xét xác nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Năm 2012 Bộ trưởng Văn hóa - Thể thao và Du lịch quyết định đưa Đờn ca a ma tơ vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Phiên họp Ủy ban liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 8 của UNESCO diễn ra tại TP Baku, nước Cộng hòa Azerbaijan ngày 5-12-2013 cũng đã khẳng định, Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ của Việt Nam được công nhận vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Theo đó, Nghệ thuật Đờn ca a ma tơ đã đáp ứng được các tiêu chí như: Được trao truyền từ đời này sang đời khác phê chuẩn giáo dục chính thức và không chính thức tại khắp 21 tỉnh phía Nam; liên tục được tái hiện phê chuẩn thảo luận văn hóa với các dân tộc khác nhau, biểu lộ sự hòa hợp và coi trọng lẫn nhau giữa các dân tộc... Ngoài việc nhận chứng thực từ đại diện của UNESCO, lãnh đạo Bộ VH-TT&DL đã ban bố Chương trình hành động nhà nước bảo vệ và phát huy nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ. Nhiều tài tử ca, tài tử đờn cùng các nghệ sĩ nức danh qua các thời kỳ: NSND Thanh Tòng, NSND Bạch Tuyết, NSƯT Minh Vương, NSND xoàn... Đã được mời đến tham gia lễ. Hình ảnh tại buổi lễ: Bà Katherine Muller Marin - Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam phát biểu tại buổi lễ Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Hoàng Tuấn Anh phát biểu Các nghệ sĩ tham gia biểu diễn