Bẫy lừa rút tiền bảo lãnh ngân hàng

bây chừ, có nhiều loại L/C được sử dụng trong tính sổ hàng hóa xuất nhập cảng, như một cam kết rằng: ngân hàng phát hành L/C sẽ đứng ra trả tiền hàng thay cho bên mua hàng nếu có vi phạm bổn phận tính sổ. Đáng lưu ý, việc tính sổ bằng L/C dự phòng (Standby Letter of Credit) đã tả nhiều kẽ hở mà đối tác nước ngoài có thể lợi dụng để rút tiền bảo lãnh của nhà băng, đẩy nợ cho DN. Nhà băng bị qua mặt? Theo tìm hiểu của Thời báo kinh dinh, trọng tâm Trọng tài Việt Nam vừa phân xử vụ tranh chấp bảo lãnh trị giá hơn 1,9 triệu USD của 1 DN nhập khẩu xăng dầu lớn. Vụ việc như sau: Năm 2012, công ty A đã kí hiệp đồng mua 3.900 tấn dầu gốc, trị giá hơn 4 triệu USD từ công ty B (có trụ sở tại Singapore). Điều kiện thanh toán là giao hàng trước, trả tiền sau (theo tiến độ giao hàng). Việc tính sổ được bảo đảm bởi Thư tín dụng đề phòng của Chi nhánh ngân hàng M tại Việt Nam (hạn bảo lãnh là 1 năm), thanh toán qua nhà băng Citibank Singapore. Đầu năm 2013, theo yêu cầu của bên bán hàng, CitiBank Singapore đã gửi thông tin yêu cầu ngân hàng M phải tính sổ số tiền hơn 1,9 triệu USD, tương ứng với một phần lượng hàng đã giao cho Công ty A. Thực tại, Công ty A đã không nhận được số hàng này và do đó, đề nghị ngân hàng từ khước không trả tiền. Không rõ nhà băng đã thẩm tra tính hợp thức của chứng từ, điều kiện tính sổ chưa, nhưng thực tiễn, ngân hàng nhanh chóng chuyển đủ số tiền 1,9 triệu USD theo đề nghị. Và, tức tốc yêu cầu DN kí hiệp đồng tín dụng bắt buộc để nhận nợ số tiền này. Công ty A rất bức xúc vì vừa không lấy được hàng, vừa gánh khoản nợ 1,9 triệu USD từ "trên trời rơi xuống". Hơn 1 năm qua, do khoản nợ này đã quá hạn, chuyển thành nợ xấu, nên DN gặp khó khăn khi đi vay vốn nhà băng. Theo luật sư Nguyễn Văn Hải (Văn phòng trạng sư Hoàng Trung và anh em), những tranh chấp về bảo lãnh thanh toán của nhà băng xảy ra ngày càng nhiều. Song trường hợp trở nên "con nợ" vạn bất đắc dĩ như Công ty A lại rất… lạ lùng! Sự thiếu kiểm soát của ngân hàng sẽ tạo ra cái "bẫy" cho chính ngân hàng "Khi DN đã gửi thông tin đề nghị ngân hàng không tính sổ L/C vì lý do không nhận được hàng, cũng không kí biên bản giao nhận hàng, thì nhà băng cần thẩm tra ngay tính hợp thức của Bộ chứng từ mà phía nước ngoài cung cấp. Bởi rất có thể, chứng từ đã bị giả mạo", trạng sư Hải nói và chỉ ra bổn phận của ngân hàng phải rà ngay các chứng từ do phía nước ngoài cung cấp trước khi thanh toán. Bởi theo Điều 1.06 của ISP 98 (luật lệ thực hiện về tín dụng dự phòng quốc tế), nghĩa vụ thanh toán L/C của ngân hàng phụ thuộc vào việc xuất trình các chứng từ và rà trên bề mặt chứng từ trước khi thực hiện thanh toán. Nhà băng có thể khước từ tính sổ nếu chứng từ không hợp lệ, tránh thiệt hại cho mình và DN. Sau khi đưa vụ việc này ra trọng điểm Trọng tài Việt Nam phán xét, phía công ty Singapore đã dấn vi phạm, hài lòng bồi thường thiệt hại cho Công ty A. Còn số tiền 1,9 triệu USD đã "trót" thanh toán, nay trở nên thiệt hại của nhà băng, vẫn chưa thể xử lý, thu hồi về. Thiếu kiểm soát rủi ro giờ, một số ngân hàng cung cấp dịch vụ phát hành bảo lãnh L/C đề phòng cho các DN trong giao tế mua bán hàng hóa xuất nhập cảng. Tuy nhiên, loại hình bảo lãnh này đang biểu lộ nhiều rủi ro, dẫn tới phát sinh những tranh chấp pháp lý phức tạp, khó xử lý. Từ trường hợp công ty A, luật sư Hải phân tách, nếu cán bộ nhà băng làm việc mẫn cán hơn, chóng vánh rà soát lại các chứng từ thì có thể đã phát hiện vờ vịt thất thường, từ chối thanh toán. Chẳng hạn, bộ chứng từ có khả năng bị làm giả, lệch lạc hoặc có sự gian dối trong việc tuyên bố Công ty A vi phạm hiệp đồng (đây là cứ yêu cầu ngân hàng tính sổ). "Bên bán ở nước ngoài làm giả hồ sơ, chứng từ hoặc tuyên bố bên mua vi phạm hiệp đồng, đòi nhà băng tính sổ là một trong nhiều rủi ro có thể lường trước. Nhưng vấn đề là cán bộ nhà băng có soát lại các yếu tố này không?", ông Hải nói. Hơn nữa, có thực tiễn là quy trình tính sổ L/C của ngân hàng lại thiếu bước soát chủ chốt này. Nếu nhà băng kiểm soát chặt, thì đây là kẽ hở cho các đối tác ở nước ngoài lợi dụng, làm giả chứng từ thanh toán để rút tiền của ngân hàng một cách "hợp pháp". Những quy định tiện lợi của hình thức thanh toán L/C và sự thiếu kiểm soát của ngân hàng sẽ tạo ra cái "bẫy" cho chính nhà băng và DN mắc vào. Theo ông Hải, nếu DN mở L/C dự phòng thì cần thiết phải yêu cầu bên bán hàng mở song song một L/C giao hàng để bảo đảm các trách nhiệm của hợp đồng mua bán được thực hành đúng. L/C dự phòng hay các L/C thường ngày khác được xem như là công cụ tính sổ thứ yếu, thuận tiện và an toàn trong các giao du mua bán quốc tế. Nhưng khi có rủi ro, cả DN và nhà băng sẽ bị thiệt hại nặng vì mất tiền, gánh nợ xấu lớn, hơn nữa kéo theo những cuộc tranh chấp, kiện tụng triền miên. Theo Thu Hằng -Thời báo kinh dinh