John Lennon - Gã nghệ sỹ khờ trong thế giới phù hoa

Đến nay The Beatles đã bán được hơn 1 tỉ đĩa hát, nghĩa là cứ tám người dân trên trái đất có một đĩa hát, trong đó nhiều người thậm chí chưa được nghe nói về The Beatles của thành thị cảng Liverpool. Đó còn chưa kể đĩa CD, DVD, nhạc số… Đấy là một kỷ lục tuyệt đối chưa ai phá được, trong số những người đã chết cũng như những người đang sống, kể cả Elvis Presley, tượng đài âm nhạc phổ thông của Mỹ. John Lennon - Thiên sứ của hòa bình và Tình yêu Những hình thái từng lớp biến thiên muôn trùng vạn nẻo nhưng qua mọi thăng trầm, âm nhạc của John vẫn sống như một bản cáo trạng. Ở tuổi 73, nếu còn sống John sẽ làm gì? Có lẽ anh chẳng làm gì cả, hòa bình vẫn chưa bao giờ thật sự có nhịp. John sẽ viết sách cho trẻ em. Anh sẽ thay Lewis Carroll để kể một câu chuyện giống như "Alice ở xứ sở diệu kỳ", câu chuyện đã từng nuôi anh lớn và John đã từng chịu ơn nó trong các sáng tác của mình. Nhưng xét cho cùng, John không phải là Alice, và anh càng không phải là Peter Pan, cậu bé chẳng bao giờ chịu lớn. Trong thế giới thật sự của những tỉnh thành xi măng cùng những tòa nhà bê tông cột thép chọc trời cuối thế kỷ 20 ấy, chẳng ai cho phép một cậu bé như Peter Pan ngừng lớn và chẳng có đâu xứ sở diệu kỳ cho Alice ghé thăm. Bài liên can: - John Lennon: Thần tượng bị câu rút Tổ chức: Quỳnh Tun chống cự trong cô độc Đến hiện thời, khi đọc và nghe lại những gì thuộc về John sẽ thấy thế cục anh giống như một công thức đã được tẩy sạch không còn nước miếng của ngành quảng cáo, không dính trước chủ nghĩa tuân thủ, không phải kiểu đứa con hư nay ngoan ngoãn lê gối về với người cha và càng không phải là mẫu công dân tiền tiến trong bảng phong thần của xã hội tiêu thụ. John nghệ sỹ toàn tòng, và những người như thế thường cô độc (cho dù John từng nói rằng anh sợ nhất sự đơn chiếc). Nhưng dấn thân vào con đường của mình, John thừa hiểu mình sẽ chỉ là một mũi tên cô độc. Trên con đường đó, những người như John không ngừng tìm tòi, không ngừng chiến đấu. Khi mà say cũng không thể thấy được sự yên tĩnh, họ luôn luôn không thỏa mãn. Tâm trạng không thỏa mãn nấu nung người nghệ sĩ trên ngọn lửa của ắt những dự kiến ngấm ngầm có thể hình dung và không thể hình dung. Nó giống như một cuộc đuổi bắt đến choáng váng, chạy theo con chim thần của sự giản dị nhưng phức tạp, phức tạp lạ thường và cũng giản dị lạ lùng, đến nỗi hai tay không còn muốn nhúc nhích trong cả vô vọng. Và điều còn đáng sợ hơn nữa là sự cám dỗ người ta quay trở lại con đường mòn cũ, thỏa hiệp bởi quan niệm “âm nhạc là do người khác trả tiền để anh chơi”. John đã từng như thế trong những năm tháng The Beatles, đã từng nhiều lần muốn thoát ly nhưng bị tầng lớp tiêu thụ xay nhuyễn thành một món pa tê thập cẩm chiều lòng đủ mọi sở thích. Nhiều lúc John muốn khẳng định chơi nhạc không phải vì tiền của người khác nhưng không làm được. Và đến khi John bắt đầu làm được điều ấy, thì chính từng lớp đã từng cưng chiều anh đã bội phản lại John. Khi 4 chàng tứ quái The Beatles bắt đầu để tóc dài, thanh niên không đến các hiệu cắt tóc nữa. Bắt chước John cận thị, thanh thiếu niên cũng mua kính đeo. Khi trên báo chí đăng ảnh nhóm The Beatles ngồi thiền cùng nhà tiên tri Ấn Độ Maharishi Mahesh Yogi, các chàng trai và cô gái bỗng quên khuấy trong một thời gian công dụng của những cái ghế. Thế hệ câm bắt đầu cất tiếng thông qua nhóm The Beatles, cố tìm thấy cái “tôi” trong bản thân mình, cái "tôi" này đã mất đi trong khu rừng rậm của tầng lớp tiêu thụ và thích ứng. John trong cuộc phỏng vấn với tờ Rolling Stones năm 1980 đã nhớ lại “Chúng tôi không là một cái gì tự bảo đảm ý nghĩa của mình, có giá trị độc lập như Mozart và Bach. Chúng tôi cũng tựa như những ông đồng bà cốt trong buổi gọi hồn, nếu không có sự giao tiếp giữa con người với con người, không có những bàn tay bắt nối với nhau, thì bản thân họ sẽ chẳng là gì cả. Ắt vấn đề là ở thời kì, con người, nhiệt tình của tuổi trẻ. Có thể chúng tôi cũng là một lá cờ nào đó của một con tàu nào đó, có thể chúng tôi cùng kêu lên 'lục địa!', nhưng điều đẵn là con tàu đó vẫn đang chạy trên biển và ắt chúng tôi vẫn đang ở trên tàu”. Nhưng tiếc thay, ông đồng bà cốt, cái vỏ sò và thậm chí lá cờ trên cột buồm con tàu đều không là những phương tiện tìm chân lý đáng tin tưởng.#. Có thể kêu “Đất liền!” nhưng chỉ nhìn thấy ảo tượng. Chiếc kính tròn lừng danh của John Lennon còn chưa đảm bảo cho người ta tránh được áo giác quang học, mà nhiều khi còn góp phần gây ảo giác. Nhờ một ông đồng bà cốt nào đó, người ta gọi lên những âm hồn hết sức khác nhau, áp một cái vỏ sò nào đó vào tai và nghe thấy nhiều tiếng gầm của những đại dương khác nhau, ngẩng đầu nhìn lên lá cờ trên cột buồm, người ta định hướng gió sai trong giông tố xã hội. Ngoài mặt thì hình như không có gì báo trước cuộc khủng hoảng, nhóm The Beatles đã lên tới đỉnh cao của quang vinh. Tuồng như họ đã tìm thấy hòn đá màu nhiệm biến được thảy thành vàng. Các đĩa hát mà họ thu âm đã bán được hàng chục triệu bản và xoành xoạch dẫn đầu các bảng xếp hạng âm nhạc tên tuổi. Những anh chàng đói khát của thị thành Liverpool ngày bữa qua, nay đã trở nên những nhà triệu phú. Các bài hát của họ được mọi người công nhận. Các giai điệu của họ được chơi bởi dàn nhạc giao hưởng của tỉnh thành Boston và dàn nhạc của Duke Ellington, được đưa vào vũ ba lê và các tiết mục music hall ở Broadway, được Frank Sinatra và Ella Fitzgerald hát lại. Họ trở thành nhân vật của phim hoạt hình và truyện tranh. Trong các quán rượu ở Hollywood hay thế giới của tuổi choai choai, họ đã đột nhập vào mốt của các tạp chí, tạo khuynh hướng thời trang, họ đi vào thế giới lăng xê, vào ma túy, mại dâm… tóm lại, trở nên một bộ phận hữu cơ của nền văn hóa và lối sống đương đại phương Tây. John Lennon là người đầu tiên cảm thấy điều đó sau khi nhìn qua lớp sương của thành công về thương mại, qua vẻ đáng sợ của những tảng đá ngầm mà chiếc tàu lặn màu vàng chở họ lướt trên đó, bị lôi cuốn theo dòng sinh hoạt ngấu nghiến cả thảy, một lối sinh hoạt dính líu “muốn sao cũng được”. John từng khổ cực thúc: “Không ai dám đụng ngón tay đến chúng tôi. Chúng tôi thành công ghê gớm. Nhưng chúng tôi đã bán mình. Âm nhạc của chúng tôi trở nên nhạc chết và để sáng tác thứ nhạc ấy chúng tôi đã phải tự giết mình” . Các nhà phát hành băng đĩa và công chúng đợi chờ và đòi hỏi ở The Beatles những tiếng “yeah yeah yeah” ngày một mới mẻ na ná như họ đã nghe thấy lần đầu trong bài hát "She loves you". Các chàng The Beatles thật khó lòng đáp “không” với những sự chào đón như thế, công chúng như một con bò sữa, vừa gợi cảm, vừa đem lại thu nhập. Paul McCartney, George Harrison, Ringo Starr vẫn muốn bám lấy những tiếng “yeah yeah yeah” đầy điên dại. Nhưng John thì chống lại. Cần nói thêm là ngay từ năm 1966, khi The Beatles còn đang ở đỉnh cao chói lòa, John Lennon cho rằng các buổi biểu diễn bắt đầu tràn lan, thoái hóa thành chứng cuồng The Beatles điên loạn, thành những âm thanh chói tai, trong khi đó, thông điệp của nó bị chìm nghỉm. John đã đúng. Anh ham muốn một cử tọa không chỉ lắng tai mà đi sâu vào nội dung. John cũng muốn công chúng của mình, những người đã song hành với họ từ những ngày “yeah yeah yeah”, sẽ hiểu một thứ âm nhạc khác hơn thế, nghiêm túc hơn thế. Nhưng không phải ai cũng hiểu được điều này. The Beatles càng ngày càng trở nên nạn nhân của xã hội tiêu thụ mà điển hình là các cửa hàng kinh doanh băng đĩa, đồ lưu niệm, sách báo... Tất thảy bởi The Beatles là một chỗ đầu tư rất chắc ăn. “Tôi đã phải nằm dưới cái máy xay của đủ mọi thứ hiệp đồng từ năm 22 tuổi. Trong những năm ấy, tôi chỉ biết có thế. Tôi không được tự do. Tôi bị nhốt trong lồng. Các hợp đồng gây trong tôi một cảm giác về mặt thân xác là mình phải ngồi tù. Đến lúc nào đó trong thế cục, ngẫm lại tôi thấy rock’n’ roll không còn là niềm vui với mình nữa”, John kể lại. Kẻ cô độc giữa sa mạc loài người Nhiều người bảo John là một gã nghệ sỹ khờ khạo, không biết nắm lấy cơ hội để đưa mình trở nên một biểu trưng kiểu như Elvis Presley. Đáp lại, John im lặng. Hơn ai hết, John hiểu mình là ai và muốn gì trong âm nhạc của mình. Trong lịch sử đã từng có những ca sĩ nhân kiệt hơn rất nhiều. Lennon không là một nhà thơ vĩ đại, không là một nhà soạn nhạc vĩ đại, càng không phải là một ca sĩ hay một tay guitar vĩ đại. Chính John đã dìm: “Tôi là một nhạc sĩ sơ đẳng, chưa học chơi đàn hay soạn nhạc bao giờ”. Sự thành công có thể thấy được ở John là anh giống như một vận cổ vũ chạy nhiều môn phối hợp mà đường chạy của nó chính là ý thức thời đại. John có thông điệp của mình và có nhiều người lĩnh hội được. Hơn thế, John Lennon thuộc Thế hệ “baby boom” (đợt dân số tăng vọt ở phương Tây sau đệ nhị thế chiến), những đứa trẻ sinh ra trong thời loạn lạc. Có John, có The Beatles, những đứa trẻ “baby boom” bắt đầu nói bằng ngôn ngữ của Lennon, ngôn ngữ của nhóm The Beatles. Sáng tác của The Beatles và điều không kém phần quan trọng là lối sống của họ biểu hiện tâm hồn bị vò nát của một đời mới ra đời đã cảm thấy lạc điệu, đứng lên chống lại thói đạo đức giả của tầng lớp và chủ nghĩa tuân thủ của ba má. Đời này xén bớt váy và để tóc dài, tôn tình ái là lẽ sống cao quý nhất của cuộc thế. Xen giữa đó là những làn khói trắng và ý thức “ngược dòng”. Nhưng đó lại là một câu chuyện rất dài khác. John, sau nhiều lần thỏa hiệp, nhưng rốt cuộc vẫn kiên định theo cách của mình. Khi mà cuộc chiến tại Việt Nam lan rộng, các chàng trai The Beatles bị ông bầu ép “phải lảng tránh các câu hỏi” thì John là người độc nhất nói thẳng “Tôi không thể ngậm tăm mãi được”. Đó là năm 1968 và năm đó ca khúc "Revolution" (Cách mạng) ra đời trong sự dè chừng của 3 thành viên còn lại trong nhóm. Và đây cũng có thể xem là ngọn lửa âm ỉ để sau đó The Beatles hoàn toàn tan rã vào năm 1970. Cho đến những ngày cuối đời, John Lennon vẫn tin vào thông điệp của bài "Revolution", vẫn căm thù chiến tranh, mong muốn đổi thay thế giới theo hướng tốt đẹp, phủ nhận bạo lực. John từng nói với Abbie Hoffman và Jerry Rubin (hai thủ lĩnh của phong trào hippy phản chiến) rằng: “Nếu các anh bắt đầu dùng đến bạo lực, thì đừng đợi mong gì ở tôi. Đừng chờ tôi có mặt ở chiến lũy, nếu chiến lũy ấy không cắm đầy hoa”. Nhưng đó quả là một sự mộng mơ. Hoa đã bị đổ máu nhưng John thì không bao giờ nửa vời. Kết cuộc chung cuộc mà sau này John Lennon thấy chua chát đó là hai thủ lĩnh nổi tiếng ấy đã thỏa hiệp và phong trào bị dập tắt. Abbie Hoffman trở nên một nhà tư sản mẫu mực, còn Jerry Rubin thì làm cho một hãng tài chính ở phố Wall. Còn John thì vẫn thế, bất chấp một thời kì dài bị chính quyền Mỹ gây khó dễ, thậm chí đòi trục xuất anh ra khỏi Mỹ, nhưng chưa bao giờ John “ngậm tăm” một chuyện gì, nếu điều ấy có lợi cho Hòa bình và Tình yêu. John từng nói trước khi bị bắn chết: "Nếu người nào ở nước Mỹ cho rằng Hòa bình và ái tình là bản rập khuôn của những năm sáu mươi, thì anh ta nhầm to, đó là hai khái niệm vĩnh cửu”. Dường như có những lo sợ nào đó về những tuyên bố ấy, nhất là khi John sau 5 năm ẩn dật, quyết định phát hành album vào cuối năm 1980. Và rút cục, Hòa bình và tình bị kết liễu bởi khẩu súng P.38. John từng than vãn: “Người ta đã đặt tên cho tôi và bắt tôi suốt đời phải là một thần tượng nhạc rock, nhưng tôi căm ghét chuyện này”. Tuy nhiên, lần này thì John đã nhầm. Thần tượng bao giờ cũng phải là thần tượng, nếu không người ta sẽ lật đổ ngay tức khắc. Có nhà phê bình đã từng nói: “mạng các thần tượng bị lật đổ còn tồi hơn số phận các ông vua bị trần truồng. Bởi các thần tượng được công chúng dựng lên, còn vua chúa thì cứ lên ngôi cha truyền con nối”. Lennon phẫn nộ nói: “Tôi đã mất tự do sáng tác sau khi bị nhét trong mô hình của nhà sáng tạo, nghệ sĩ, diễn viên, như dư luận nghĩ thế, như quần chúng muốn thế. Và nhiều nghệ sĩ đã trở nên nạn nhân của cái mô hình hư ngụy này, họ đã chết vì rượu chè như Dylan Thomas, vì điên như Van Gogh, vì bệnh hoa liễu như Paul Gauguin”. Ở phương Tây không thiếu những dẫn chứng để thấy thần tượng trong bộ dạng của cả gã hề lẫn đấu sĩ La Mã. Suốt đời anh ta làm trò cười và giúp công chúng giải trí, mà cảnh chót của buổi huy hoàng nếu là cảnh chết thiên nhiên trên giường sẽ không làm vừa ý họ, nếu vậy họ cho rằng họ đã bị đánh lừa và “đòi lại tiền”. John bị “đóng đinh” trong bộ xống áo The Beatles. John nói: “Sẽ có lúc nhạc rock’n’ roll giết chết tất thảy chúng ta. Nán lại lâu một cách tai hại trong nền kinh doanh này thì nguy hiểm chết người cả về sáng tác lẫn thể xác”. Bộ áo quần The Beatles như tấm áo choàng đỏ của người đấu bò tót, mà cũng tựa như bao chụp đầu người bị đem đi hành hình. “ Các anh tìm kiếm cái gì ở tôi? Hãy nhớ rằng tôi là một nghệ sĩ, chứ không phải là một con ngựa đua!”, John Lennon từng nói, giọng gần như van nài. Nhưng hoài công vô ích. Tiếng nói của con người được hàng triệu người nghe, đồng thời là tiếng kêu giữa sa mạc. Bị vây quanh bởi một bức tường dày đặc hàng triệu người sùng bái, John Lennon tưởng chừng chẳng thể thoát ra. Nhưng có Yoko Ono bên cạnh, John đã bước ra và làm cuộc Cách mạng cùng Yoko, một cuộc mạng đầy chất thơ và hiện thực. Nhà phê bình âm nhạc Jim Miller nói rằng: “John Lennon đã trở nên siêu minh tinh của Mỹ và cho đến nay là người độc nhất vô nhị tự nguyện từ bỏ địa vị ngôi sao của mình”. Ngày mà John tuyên bố chia tay The Beatles, không ai nghĩ câu chuyện về một nhóm nhạc thoát thai từ thị thành cảng nghèo khó Liverpool trở thành những ông vua ông hoàng của làng nhạc thế giới lại bi đát như vậy. Thông thường, trong cổ tích, đoạn kết chưa bao giờ được kết thúc bằng một lá đơn ly dị. Sau này, John đã nói rằng: “Sớm hay muộn công chúng sẽ đòi hỏi âm nhạc hiện thực, trung thực hơn, phải phát ra từ trái tim, chứ không phải từ buồng phổi. Cuộc sống là nghệ thuật. Nếu nghệ thuật muốn trở thành cuộc sống thì nó phải là thứ nghệ thuật thiên nhiên. Đối với tôi, tuốt những gì không thiên nhiên mà vô nghĩa sẽ phản lại nghệ thuật” . Đó là chân lý đến cuối đời của John. Rời The Beatles, âm nhạc của John khác hẳn đi, thấm đẫm tinh thần chiến đấu. Những bài hát của anh ngày một có tính chất khiêu khích, châm biếm tầng lớp, kiểu như "Working class hero". Bài hát này nói về một chàng trai xuất thân từ tầng lớp dưới, ăn nên làm ra và tưởng như mình đã công thành danh toại và vì thế đã lên mặt “thông minh, tự do, không có giai cấp”. Nhưng sau khi cắt đứt cái cuống nhau xã hội của mình, người anh hùng giai cấp cần lao này đã rơi vào tình trạng giống như con dơi trong thơ La Fontaine, cả chuột lẫn chim đều không thừa nhận anh ta. Chung quanh John sa mạc ngày một lớn, sa mạc này đến từ hai phía: sau khi rời khỏi các ụ tàu ở thị thành Liverpool nghèo khổ, anh vẫn không thể thực sự thả neo trên bờ đất hứa là nước Mỹ. “ Tôi là dân Liverpool, tôi sinh ra và lớn lên ở đây. Tôi biết các đường phố và người dân ở đây. Nhưng dù sao tôi vẫn muốn chạy khỏi nơi ấy, muốn bỏ chạy, muốn bứt khỏi đấy mà đi. Tôi biết rằng ngoài ranh giới Liverpool còn có những thế giới khác. Tôi muốn chinh phục các thế giới ấy. Và đã chinh phục được. Bi kịch của tôi chính là ở chỗ đó” . Để phát hiện nước Mỹ, nhất là để chinh phục nước Mỹ, Lennon đã phải trả giá cao nhất. Ngày 8/12/1980, John Lennon đã trả giá sòng phẳng. Người nghệ sỹ ấy giống như người đàn ông trong bài hát "Nowhere man" mà John đã hát thời còn The Beatles, một người đàn ông không ở nơi nào, người đàn ông ấy đã xây một vương quốc riêng cho mình với chỉ hai thần dân: John và Yoko. Chiếc tàu lặn màu vàng đã lặn. Bởi màu vàng trong thế giới thực đã không đón tiếp John như màu vàng của hoa và mặt trời, mà là một màu vàng của bạo lực. Một con người sống đến phút cuối đời vẫn hô vang những khẩu hiệu chống bạo lực rút cuộc đã ngã xuống bởi những phát súng bạo lực. Hơn 30 năm John ra đi, những chiếc đĩa nhựa vẫn quay vòng như bánh xe thời kì, nhả lại những thông điệp đến giờ vẫn không bị xói mòn. >>> Có thể bạn quan hoài: Coco Chanel ước ao trở thành ca sĩ nhưng lại chung cục lại là nhà thiết kế thời trang lừng danh. Nàng khao khát được làm vợ, nhưng cả thế cuộc đành ưng với địa vị của một nhân tình. Hãy gửi thông tin, bài viết và hình ảnh bạn có cho chuyên mục tiêu khiển của Đẹp Online tại đây . Bài viết được đăng tải sẽ nhận nhuận bút theo quy chế của Tòa soạn. Trân trọng! The Beatles , John Lennon , bà cốt , thần tượng , đĩa hát , âm nhạc , Elvis Presley , Mỹ